شب یَلدا( شب
چِله) آخرین شب آذرماه، شب پیش از نخستین روز زمستان و درازترین شب سال است.
ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام آن را مبارک می دارند و این شب را جشن میگیرند.
این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن شب به
بعد طول روز کوتاه‌تر می‌شود وطول شب بیشتر
پبشینه
جشن
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار
می‌شود، یک سنت باستانی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران
برگزار میکردهاند. در این باور
یلدا روز تولد خورشید و بعدها تولد میترا یا مهر است . بسیاری بر این باورند که
ریشه‌ی پاس‌داشت شب چله میراث قوم کاسپیان است . کاسپ‌ها از اولین اقوام آریایی هستند که وارد ایران
شدند.ان‌ها مردمانی با چشم‌های کبودرنگ و موهای بور بودند که ابتدا در گیلان امروزی سکنی گزیدند و
پس از چندی به نقاط دیگر ایران مهاجرت کردند . کاسپ‌ها قوم نیرومندی بودند و تمدن
توانمندی را پایه‌گذاری کردند. از جمله تمدن‌های آبی (Hydraulic Civilizations) که می‌توان
از زیگورات چغازنبیل، آسیاب‌ها و قنات‌های دزفول و شوشتر به‌عنوان آثار باقی‌مانده از تمدن کاسپ‌ها
نام برد. هم‌چنین پل‌های بسیاری با نام آناهیتا در سراسر ایران
ساختند و با ساخت چهارتاقی‌هایی توانستند انحراف 23 درجه‌ی مدار زمین در گردش به
دور خورشید را اندازه‌گیری کنند . کاسپ‌ها با استفاده از این ابزار به تقویمی دقیق
دست یافتند و دریافتند که پس از آخرین شب پاییز بر طول روزها اندک‌اندک افزوده شده
و از طول شب‌های سرد کاسته می‌شود. این جشن در ماه پارسی «دی» ( تولد دوباره
خورشید ) قرار دارد که نام آفریننده در زمان پیش از زرتشتیان بوده است که بعدها او
به نام آفریننده نور معروف شد. واژه ی روز ( DAY ) در زبان انگلیسی ( که همریشه با
زبانهای کهن آریایی است ) نیز از نام این ماه برگرفته شده است . نور، روز و
روشنایی خورشید، نشانه‌هایی از آفریدگار بود در حالی که شب، تاریکی و سرما نشانه‌هایی
از اهریمن. مشاهده تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و
روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می‌برند. روزهای بلندتر روزهای
پیروزی روشنایی بود، در حالی که روزهای کوتاه‌تر نشانه‌ای از غلبه? تاریکی و
اهریمن بر زمین . هنگام توسعه‌ی آیین مهر در اروپا، مراسم شب چله به
عنوان روز زایش مهر و نور و راستی با شکوه تمام برگزار می‌شده است و پس از استیلای
مسیحیت در اروپا، آداب و رسوم آیین مهر که در زندگی مردم و به‌خصوص در میان رومیان
نفوذ کرده بود هم‌چنان باقی ماند اما با آمدن دین جدید رنگ باخت . ایرانیان باستان
این شب را شب تولد الهه مهر «میترا» میپنداشتند، و به همین دلیل این شب را جشن میگرفتند و گرد آتش جمع میشدند و شادمانه رقص و پایکوبی
می کردند.آن گاه خوانی الوان می گستردند و « میزد» نثار می کردند. «میزد»
نذری یا ولیمهای
بود غیر نوشیدنی، مانند گوشت و نان و شیرینی و حلوا، و در آیینهای ایران باستان برای هر
مراسم جشن و سرور آیینی، خوانی می گستردند که بر آن افزون بر آلات و ادوات نیایش،
مانند آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، برآوردهها و فرآوردههای خوردنی فصل و خوراکهای گوناگون، از جمله خوراک مقدس و آیینی ویژه ای
که آن را « میزد» می نامیدند، بر سفره جشن می نهادند. ایرانیان گاه شب یلدا
را تا دمیدن پرتو پگاه در دامنه‌ی کوه‌های البرز به انتظار باززاییده‌شدن خورشید می‌نشستند.
برخی در مهرابه‌ها (نیایشگاه‌های پیروان
آیین مهر) به نیایش مشغول می شدند تا پیروزی مهر و شکست اهریمن را از خداوند طلب
کنند و شبهنگام دعایی به نام «نی ید» را می خوانند که دعای شکرانه نعمت بوده است .
روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز ( روز خورشید ) و دی گان؛ می
خواندند و به استراحت می پرداختند و تعطیل عمومی بود ( خرمدینان , این روز را خرم
روز یا خره روز می نامیدند ) . در این روز عمدتاً به این لحاظ از کار
دست می کشیدند که نمی خواستند احیاناً مرتکب بدی کردن شوند که میترائیسم ارتکاب هر
کار بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ می شمرد.
لیست کل یادداشت های وبلاگ 
